Łupież Tłusty I Suchy
Łupież (łac. pityriasis capillitii), choroba skóry głowy polegająca na łuszczeniu się naskórka, to często spotykana i krępująca przypadłość – dotyczy ponad 40 proc. populacji na świecie, bez względu na płeć i kolor skóry. Mimo że występuje równie często u obu płci, to jednak w przypadku mężczyzn jest zazwyczaj dużo bardziej dokuczliwa. Łupież niezwykle rzadko dotyka małych dzieci, natomiast stosunkowo często pojawia się u nastolatek w okresie dojrzewania i kobiet zbliżających się do menopauzy. Jest to schorzenie sezonowe – objawy nasilają się w okresie jesiennym i zimowym na skutek gwałtownego obniżenia się temperatury. Skóra broni się, wydzielając większą ilość ochronnego łoju (sebum), który powoduje przetłuszczenie skóry głowy, co z kolei prowadzi do powstania doskonałego podłoża do rozwoju drobnoustrojów i grzybów. Zjawisko to nasila się pod wpływem przesuszonego powietrza w pomieszczeniach ogrzewanych kaloryferami i noszenia czapek, które ogranicza dostęp świeżego powietrza do skóry głowy. Lekka postać łupieżu, czyli tzw. suchy łupież, objawia się złuszczonym naskórkiem w postaci niewielkich, białych płatków, które łatwo odrywają się od skóry głowy. W bardziej zaawansowanej odmianie choroby tworzą się grube, tłuste łuski w żółtawym kolorze – powstają z nich mocno przylegające do podłoża strupy. Skóra jest zaczerwieniona i mocno swędzi; widać na niej stany zapalne w postaci sączących się zmian. Włosy przetłuszczają się bardzo szybko i wymagają codziennego mycia. Zaawansowanej odmiany łupieżu nie da się wyleczyć preparatami dostępnymi bez recepty. Nieleczona choroba może doprowadzić do przedwczesnego łojotokowego wyłysienia pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. Z badania Omnimas przeprowadzonego przez TNS OBOP w marcu 2011 roku wynika, że łupież jest czwartą w kolejności cechą zniechęcającą do nowo poznanej osoby.
Istnieje kilka przyczyn powodujących występowanie łupieżu. Pierwszą z nich są zaburzenia procesu odnowy i złuszczania naskórka, który trwa miesiąc, jeśli skóra jest zdrowa. Komórki znajdujące się w najniższej warstwie naskórka dzielą się i przesuwają w kierunku zewnętrznej powierzchni, tracąc po drodze jądra komórkowe. Tam powoli wysychają, stają się płaskie i złuszczają się w sposób niewidoczny dla oczu. W przypadku łupieżu proces ten skraca się do zaledwie tygodnia. Przyśpieszony proces odnowy i złuszczania naskórka powoduje zmianę budowy komórek, które zachowują swoje jądro aż do samego końca. Komórki warstwy podstawnej dzielą się szybciej niż zwykle i przemieszczają w większych ilościach do wierzchniej warstwy naskórka. Oprócz zwiększonego złuszczania naskórka kolejną przyczyną łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry jest drożdżopodobny grzyb Pityrosporum ovale (inaczej: Malassezia furfur). Ten mikroskopijny grzyb żyje na powierzchni skóry głowy u każdego człowieka, jednak dolegliwości związane z łupieżem wywołuje dopiero wtedy, gdy zostaną stworzone do tego sprzyjające warunki, takie jak: wysoka temperatura i wilgotność powietrza, łojotok, nadmierna potliwość, a także obniżona odporność. Dużą rolę w powstawaniu łupieżu odgrywają również skłonności genetyczne, zaburzenia bariery naskórkowej i nieprawidłowa gospodarka hormonalna (hormony są odpowiedzialne za produkcję łoju). Ponadto rozwojowi łupieżu sprzyjają takie czynniki, jak: przewlekły stres, nadużywanie alkoholu, nadmierne pocenie się oraz zbyt częste stosowanie szamponów przeciwłupieżowych i niewłaściwa pielęgnacja skóry głowy. Zbyt częste mycie może naruszyć równowagę kwasowo-zasadową skóry i spowodować jej nadmierne wysuszenie, a zbyt rzadkie doprowadzić do gromadzenia się łoju i namnażania mikroorganizmów, co stwarza dogodne warunki do rozwoju łupieżu.
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje łupieżu:
-
łupież tłusty – jeśli skóra wykazuje tendencję do przetłuszczania się, kolonie grzybów drożdżopodobnych Pityrosporum ovale szybko rosną, ponieważ żywią się łojem produkowanym przez gruczoły, a tłuszcz z kolei tworzy dogodne dla drożdżaków środowisko beztlenowe. W tak sprzyjających warunkach udział populacji Pityrosporum ovale wśród innych drobnoustrojów znajdujących się na skórze głowy wzrasta z 45 do 75 procent. Większa ilość grzybów oznacza więcej substancji będących produktem ich rozpadu, co wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia stanu zapalnego. Łupieżowi tłustemu zawsze towarzyszy zaczerwienienie i uporczywe swędzenie, po którym dochodzi do złuszczenia naskórka w postaci żółtawych płatków. Choć mocno przylegają do skóry głowy, z czasem jednak odrywają się i opadają na ubranie, tworząc nieestetyczny widok. Tłusty łupież jest zaraźliwy – powodujący go grzyb może zostać przeniesiony za pomocą szczotki do włosów lub grzebienia.
-
łupież suchy (inaczej zwykły lub biały) – występuje u osób, które nie mają łojotoku, ale ich skóra jest wyjątkowo wrażliwa na grzyby Pityrosporum ovale (nawet niewielkie ilości tego drożdżaka wywołują stan zapalny). Łupież zwykły obejmuje przeważnie owłosioną skórę głowy, ale może pojawić się również na brwiach, brodzie, wzgórku łonowym i pod pachami. Występuje na skórze w postaci białych, dobrze odgraniczonych ognisk, które najczęściej są umiejscowione na twarzy i kończynach. Łupież suchy sprawia, że włosy stają się bardziej suche i łamliwe, ale nie wypadają w zwiększonych ilościach. Zwiększony łojotok natomiast może z czasem doprowadzić do przekształcenia łupieżu suchego w łupież tłusty oraz powstania żółtych strupów i objawów stanu zapalnego, który jest przyczyną trwałego łysienia.
JAKIE CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄ RYZYKO WYSTĄPIENIA ŁUPIEŻU?
- inwazja drożdżopodobnych grzybów Pityrosporum ovale;
- niewłaściwa pielęgnacja i niedostateczna higiena skóry głowy – zbyt rzadkie mycie włosów (gromadzenie się łoju i martwych komórek skóry na głowie);
- zbyt częste stosowanie preparatów do stylizacji włosów;
- nadwrażliwość na składniki znajdujące się w kosmetykach i preparatach pielęgnacyjnych, w tym w farbach do włosów;
- wiek (łupież rzadziej występuje u dzieci i osób starszych);
- płeć (mężczyźni częściej mają problem z łupieżem – najprawdopodobniej w wyniku działania męskich hormonów i większych ilości sebum wydzielanych przez ciała mężczyzn);
- łojotokowe zapalenie skóry głowy;
- łuszczyca skóry głowy;
- egzema;
- przesuszenie włosów i skóry głowy (szczególnie zimą, gdy powietrze w ogrzewanych pomieszczeniach jest wysuszone);
- podrażnienie skóry głowy;
- zakłócenia flory bakteryjnej skóry głowy;
- przewlekły stres;
- zanieczyszczenie powietrza;
- niewłaściwa dieta (nadmiar cukru, pożywienie ubogie w cynk, witaminy z grupy B i odpowiednie kwasy tłuszczowe);
- niektóre choroby (zwiększona podatność na występowanie łupieżu u dorosłych cierpiących np. na choroby neurologiczne, tak samo jak u pacjentów po zawale serca i udarze mózgu);
- zmiany hormonalne;
- osłabienie układu immunologicznego.